Transport – Dostarczenie materiału biologicznego w odpowiednim, przeznaczonym do tego pojemniku wraz ze skierowaniem, w określonym czasie, z zachowaniem warunków fizycznych (temperatury), zgodnie z procedurą, od momentu pobrania do chwili przyjęcia materiału do AODPiG-M.

Materiał biologiczny – wycinek lub całość narządu, tkanki, płyny ustrojowe, w tym także substancje pozyskane z wyżej wymienionych (DNA, RNA).

Pojemnik do transportu materiału biologicznego – szczelnie zamykany pojemnik z tworzywa sztucznego, zapewniający zabezpieczenie materiału przed czynnikami zewnętrznymi, umożliwiający bezpieczne otwarcie w AODPiG-M, chroniący osoby transportujące przed przypadkowym kontaktem z materiałem. Każdy pojemnik musi być wyraźnie i czytelnie opisany.

Opis powinien zawierać:

• imię nazwisko pacjenta,
• numer PESEL lub datę urodzenia pacjenta,
• rodzaj pobranego materiału, okolicę z której pobrano materiał,
• datę i godzinę pobrania.

Dane identyfikacyjne umieszczone na pojemniku muszą być identyczne jak dane identyfikacyjne pacjenta umieszczone na zleceniu wykonania badania patomorfologicznego załączonym do przesłanego materiału. Opis na pojemniku musi być trwały, odporny na ścieranie i na działanie utrwalaczy (formalina, etanol). Niedopuszczalne jest stosowanie pojemników na odpady medyczne.

Opis postępowania – przygotowanie i transport materiału

1. Do każdego materiału biologicznego przysłanego do AODPiG-M musi być dołączone właściwe „Zlecenie wykonania badania patomorfologicznego” – zwane dalej załącznikiem,. Załącznik należy wypełnić czytelnie ze szczególnym uwzględnieniem następujących danych:

• dane osobowe pacjenta (imię, nazwisko, numer PESEL, jeśli brak numeru PESEL- data urodzenia pacjenta i rodzaj oraz numer dokumentu potwierdzającego tożsamość),
• adres miejsca zamieszkania,
• płeć,
• rozpoznanie kliniczne,
• narząd, z którego pobrano materiał,
• stosowane leczenie,
• informacja o wcześniejszych badaniach histologicznych, cytologicznych, innych istotnych badaniach diagnostycznych,
• w przypadku materiałów ginekologicznych – data ostatniej miesiączki, terapia hormonalna,
• tryb wykonania badania (RUTYNOWY/DILO/INTRA/CITO),
• data i godzina pobrania materiału,
• dane lekarza kierującego (podpis i pieczątka z numerem prawa wykonywania zawodu),
• dane jednostki zlecającej (finansującej badanie),
• datę i godzinę dostarczenia materiału do AODPiGM.

 

2. Każdy materiał biologiczny należy traktować jako potencjalnie zakaźny!

 

3. Materiał do badania histopatologicznego

• Materiał do badania histopatologicznego powinien być nadesłany nie później niż 24 godziny od pobrania.
• Przy każdorazowym pobieraniu materiału należy zachować szczególną ostrożność i dokonywać jednoznacznej identyfikacji i weryfikacji tożsamości pacjenta, od którego został pobrany materiał.
• Zasady pobierania wycinków materiału do badania powinny być zgodne ze standardami oceny mikroskopowej materiału biopsyjnego i operacyjnego umieszczone w Polish Journal of Pathology 2015, vol. 66, issue 4.
• Materiał należy umieścić w pojemniku przeznaczonym do transportu materiału biologicznego, odpowiednio obszernym, szczelnym, opisanym danymi pacjenta (patrz. pkt 3), w zakupionej zbuforowanej formalinie lub wykonać ją samodzielnie (przepis na wykonanie roztworu formaliny zbuforowanej: 100 ml formaliny 39%, 6,5 g NaHPO₄, 4,5g NaH₂PO₄ x 2H₂O; odczynniki zmieszać i uzupełnić do 1 dcl H₂O).
  Objętość formaliny ma stanowić minimum 10-krotność objętości utrwalanej tkanki/narządu.
• Materiał należy transportować w temperaturze pokojowej. Tkanki pochodzące od jednego pacjenta, pobrane z różnych lokalizacji, należy umieścić w osobnych naczyniach.
• W szczególnych przypadkach dopuszczalne jest przyjęcie materiału zabezpieczonego w sposób niestandardowy np. w przypadku bardzo dużych materiałów wyłącznie po uprzednim telefonicznym ustaleniu z Kierownikiem AODPiG-M lub upoważnionym pracownikiem.

4. Materiał do badania śródoperacyjnego „tryb INTRA”

• Materiał do badania śródoperacyjnego „INTRA” powinien być nadesłany niezwłocznie po pobraniu, w szczelnie zamkniętym pojemniku do transportu, opisanym danymi pacjenta, w temperaturze pokojowej, bez żadnego utrwalacza ani soli fizjologicznej.
• W przypadku drobnych materiałów i/lub wysokiej temperatury w porze wiosenno- letniej, materiał należy transportować w pojemniku transportowym umieszczonym w szczelnym termosie z lodem, duże materiały powinny być przenoszone w lodówkach transportowych, obłożone lodem w taki sposób, aby uniknąć zamrożenia materiału.

5. Rozmazy z biopsji, cytologia ginekologiczna, wymazy lub inny materiał biologiczny naniesiony jako rozmaz na szkiełku podstawowym.

• Rozmazy z biopsji, cytologię ginekologiczną, wymazy lub inny materiał biologiczny naniesiony jako rozmaz na szkiełku podstawowym należy bezpośrednio po pobraniu utrwalić w pojemniku wypełnionym etanolem 70%-99,8%, lub pokryte komercyjnie dostępnym utrwalaczem do rozmazów cytologicznych.
• Rozmaz należy wykonać na szkiełku podstawowym z matowym lub kolorowym polem do podpisu, należy zwrócić szczególną uwagę, aby materiał znajdował się na tej samej stronie szkiełka co pole do podpisu, gdyż tylko ta strona szkiełka pokryta jest powłoką adhezyjną uniemożliwiającą odklejenie materiału w procesie barwienia.
• Gotowe preparaty należy opisać identycznie z danymi na skierowaniu. Opis na szkiełku nie powinien zajmować więcej niż połowę powierzchni pola do opisu. Opisy na szkiełkach należy wykonywać wyłącznie ołówkiem.
• Preparaty powinny być dostarczone w plastikowych pojemnikach przystosowanych do transportu preparatów, uniemożliwiających połamanie lub sklejenie szkiełek. Na skierowaniu dołączonym do rozmazów należy podać liczbę nadesłanych szkiełek. Niedopuszczalne jest dostarczanie preparatów tylko w papierowych kopertach. Skierowanie nie powinno mieć fizycznego kontaktu z materiałem biologicznym na żadnym etapie przygotowania
  i transportu.
• Utrwalone rozmazy należy przesłać do AODPiG-M najszybciej jak to jest możliwe, w czasie nieprzekraczającym 72 godziny od pobrania.

6. Płyny z jam ciała, popłuczyny, plwocina, wydzieliny, mocz

• Materiał należy dostarczyć do 1 godziny od momentu pobrania, w objętości nie większej niż 100 ml, w temperaturze nie przekraczającej temperatury pokojowej.
• Jeżeli niemożliwe jest dostarczenie materiału do jednej godziny od momentu pobrania, powinien zostać on utrwalony odpowiednim utrwalaczem, np. Cytospin Collection Fluid (w stosunku1:1) i przechowywany w temperaturze 4 – 8°C nie dłużej niż 48 godzin.
• Mocz należy pobrać z drugiej lub trzeciej dziennej mikcji, dostarczyć do AODPiG-M w ciągu godziny od pobrania, w ilości nie większej niż 100 ml; transportować w pojemniku medycznym, w temperaturze nie przekraczającej temperatury pokojowej.
• Pojemnik do transportu powinien być czytelnie i trwale opisany danymi pacjenta.

7. Materiał do badań ultrastrukturalnych z biopsji nerek

• Materiał do badań ultrastrukturalnych z biopsji nerek należy przesłać do pracowni świeży (nieutrwalony!), jak najszybciej od momentu pobrania (max do 2 godz.)
• Materiał tkankowy natychmiast po pobraniu należy umieścić na bibule filtracyjnej obficie nasączonej solą fizjologiczną najlepiej na płytce Petriego. Płytkę należy umieścić na lodzie. Materiał przesłać w schłodzonym lub napełnionym lodem termosie. Podczas transportu temperatura nie powinna przekraczać 10°C, a materiał tkankowy nie może ulec wysuszeniu ani zamrożeniu.
• Jeżeli materiał nie może być dostarczony do 2 godzin, powinien być natychmiast po pobraniu utrwalony we właściwym utrwalaczu dostarczonym przez pracownię mikroskopii elektronowej.
• Pojemnik do transportu materiału powinien być opisany danymi pacjenta.

8. Materiał do badania neuropatologicznego

• Materiał do badania neuropatologicznego obejmuje biopsje i materiały operacyjne mózgu, rdzenia kręgowego i okolicznych struktur, wycinki mięśniowe, biopsje nerwów obwodowych, płyn mózgowo-rdzeniowy.
• Materiał należy przesyłać analogicznie jak do badań histopatologicznych, INTRA, cytologicznych lub ultrastrukturalnych w zależności od zleconych badań.
• W przypadku biopsji mięśniowych należy pamiętać, że optymalna wielkość pobranego wycinka mięśnia: forma sześcianu lub prostopadłościanu wzdłuż osi włókien – 5mm/5mm lub większy. Nie wolno w czasie pobierania mięśnia używać elektrokoagulacji ani noża elektrycznego jak również unikać o ile tylko możliwe ostrzykiwania samego miejsca pobrania mięśnia. Po pobraniu tkankę należy włożyć do zamkniętego pojemnika i umieścić w termosie z lodem, ale nie należy dopuścić do zamrożenia.
• Pojemnik z materiałem należy opisać danymi pacjenta. Należy pamiętać aby podczas transportu zapewnić odpowiednią wilgotność w pojemniku aby bioptat nie uległ wysuszeniu.

9. Materiał do badania oligobiopsyjnego

• Materiał do badania oligobiopsyjnego powinien być nadesłany nie później niż 24 godziny od pobrania.
• Materiał należy umieścić w pojemniku przeznaczonym do transportu materiału biologicznego, odpowiednio obszernym, szczelnym, opisanym danymi pacjenta, utrwalony w 10% buforowanej formalinie.
• Materiał należy transportować w temperaturze pokojowej. W przypadku biopsji z żołądka i jelita w pojemniku powinny być umieszczone nie więcej niż dwa wycinki, które powinny być rozciągnięte na gładkim kartoniku (bibuła i lignina nie są wskazane). Do powierzchni kartonika powinna przylegać powierzchnia boczna wycinka. Zapobiega to uszkodzeniu wycinków oraz umożliwia właściwą orientację.
• Istotne jest właściwe oznaczenie pojemników z różnymi materiałami tkankowymi (np. z różnych lokalizacji) od tego samego pacjenta.

10. Priorytety badań patomorfologicznych:

• badania INTRA,
• badania karty DILO,
• badania ze skierowaniem CITO,
• badania kierowane przez Klinikę Onkologii i Hematologii Uniwersyteckiego Dziecięcego Szpitala Klinicznego w Białymstoku.

 

Pojemniki z materiałami do badania powinny być transportowane w pojemniku zbiorczym, uniemożliwiającym osobom nieupoważnionym dostęp do materiału biologicznego i danych osobowych pacjentów. Pojemnik zbiorczy powinien być oznaczony etykietą „MATERIAŁ ZAKAŹNY”. Materiał do badań jest dostarczany do siedziby AODPiG-M Białystok ul. Waszyngtona 13.
Pracownik AODPiG-M kontroluje dostarczony materiał, ocenia warunki transportu. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości dotyczących dostarczonego materiału biologicznego AODPiG-M zastrzega sobie prawo do odmówienia wykonania badania do czasu wyjaśnienia nieprawidłowości. Wszelkie niezgodności są odnotowywane i archiwizowane przez upoważnionych pracowników AODPiG-M.